ฟันคุดเป็นการเรียกฟันในช่องปากที่ไม่สามารถโผล่ขึ้นมาในช่องปากได้ สาเหตุส่วนใหญ่อาจเกิดจากขากรรไกรมีพื้นที่ไม่พอ ทำให้ฟันซี่นั้นๆไม่สามารถขึ้นเบียดออกมาในช่องปากได้ ฟันที่พยายามขึ้นจะมีแรงดันมหาศาล ทำให้เกิดความเจ็บปวดได้มาก ฟันที่คุดนั้นอาจเป็นฟันหน้าหรือฟันกรามน้อยซี่ใดซี่หนึ่ง แต่ฟันคุดที่พบมากที่สุด เป็นฟันคุดของฟันกรามใหญ่ซี่สุดท้ายในช่องปาก คำถามคาใจทุกคนก็คือ ฟันคุดซี่สุดท้ายนี้ทำไมทำให้เราเจ็บปวดรวดร้าวมาก ฉบับนี้ เรามารู้จักฟันคุดและตอบคำถามว่าฟันคุดทำไมต้องถอนออกกัน
เวลาฟันคุดอักเสบจะทรมานมาก เราอาจคิดว่าฟันซี่เดียว แถมไม่ได้ขึ้นมาให้เราใช้งาน จะทรมานเจ้าของได้มากถึงขนาดนี้ ทานยาแก้ปวดธรรมดาก็เอาไม่อยู่ อักเสบเร็วมาก หน้าก็บวม ระบมไปทั้งหน้า ทานข้าวก็ไม่ได้ เพราะปวดแผล และอ้าปากไม่ขึ้น ต้องทานยาแก้ปวดชนิดแรงๆ และยาแก้อักเสบ พอหายปวดก็ดีใจมาก แต่ก็ไม่กล้าไปผ่าออก เพราะกลัวเข็ม และที่สำคัญหมอฟันช่างน่ากลัวเหลือเกิน ช่างเป็นช่วงเวลาที่ทรมานมากๆ และแล้วอีกไม่นานมันก็ปวดขึ้นมาอีก เหล่านี้คงเป็นความคิดของหลายๆคนต่อฟันคุดซี่นี้ที่ทำกับเจ้าของได้อย่างเจ็บแสบ จะทิ้งไว้ให้มันทรมานเป็นระยะ หรือให้หมอฟันถอนออก (ทรมานครั้งเดียว) ดี คงเป็นคำถามที่หลายคนอยากได้คำตอบมาก เพื่อใช้ในการชั่งน้ำหนักกัน ถ้าอย่างนั้นเราคงต้องทราบว่าความทรมานของทั้งสองอย่างนี้เกิดขึ้นได้อย่างไร
ฟันคุด ทำไมจึงเป็นอันตราย
ฟันคุดเป็นฟันที่ไม่ได้ขึ้นตรงๆ ตามฟันปกติทั่วไป ฟันกรามใหญ่ซี่สุดท้ายนี้ มีช่วงอายุที่ฟันจะขึ้นได้ พบตั้งแต่อายุ 15-23 ปี โดยฟันอาจจะขึ้นมาในช่องปากไม่ได้โดยทิศทางของตัวฟันจะมีแนวการขึ้นที่เอียงๆ หรือพุ่งเข้าหาฟันกรามซี่ที่สอง หรือขึ้นได้บางส่วนแบบปริ่มๆ เหงือก หรือขี้เกียจสุดๆ คือไม่ยอมขึ้นมาให้เห็นส่วนของตัวฟันเลย
ฟันคุดนี้ แรงงอกของฟัน จะไปดันฟันกรามใหญ่ซี่ที่สองทำให้มีอาการปวดฟัน เหงือกที่คลุมฟันคุด ก็อาจจะบวม เมื่อทานอาหาร อาหารจะกระแทกเหงือกร่วมกับ เศษอาหารอาจจะไปอุดติดบริเวณเหงือก ทำให้หมักหมมและเหงือกก็จะอักเสบบวมแดง อาจจะอักเสบบวมจนหน้าบวมโย้ได้ อาจทำให้อ้าปากไม่ขึ้น เคี้ยวอาหารก็ไม่ได้เพราะฟันบนกัดลงมาบนเหงือกบวมๆ ที่คลุมฟันอยู่ ไม่ได้ต่างอะไรจากเอามือไปวางบนทั่งแล้วใช้ค้อนตี อาการบวมมันเริ่มจากจุดนี้ ลามไปถึงกระพุ้งแก้ม และลามไปจนทำให้หน้าบวม เนื่องจากหนองที่มาจากการอักเสบของเหงือกไหลย้อนไปสู่เนื้อเยื่อใต้เหงือก เข้าสู่ช่องว่างในใบหน้าเรา
กรณีที่ฟันคุดไม่ได้ทำให้เหงือกอักเสบหรือบวม แต่ขึ้นมาในช่องปากไม่ได้ ฟันซี่ใหญ่นอนฝังอยู่ในขากรรไกร อาจมีผลทำให้มวลกระดูกขากรรไกรบริเวณนั้นบางลง มีโอกาสหักได้ง่าย ละลายรากฟันข้างเคียงจากการดันตัว ของมัน มีโอกาสกลายเป็นถุงน้ำ หรือเนื้องอก ทำให้ฟันผุได้ง่าย
การรักษาฟันคุด ทำอย่างไร
ทันตแพทย์จะผ่าตัดหรือถอนฟันคุดออก ขึ้นกับลักษณะความรุนแรงของฟันคุดและตำแหน่งของฟันที่ฝังอยู่ในกระดูก กรณีฟันคุดที่ฝังอยู่ในกระดูกทั้งหมด ทันตแพทย์จะผ่าตัดเปิดเหงือกที่คลุมฟันออก แล้วทำการกรอกระดูกที่คลุมฟันออก แล้วทำการแบ่งฟันออกจากเบ้าฟัน โดยในขั้นตอนการผ่าทั้งหมดจะอยู่ภายใต้การระงับประสาทที่ดี อาการปวดของเจ้าของฟันจะเกิดหลังจากยาชาหมดฤทธิ์ อาการบวมหลังผ่าตัด ขึ้นกับปริมาณความกระทบกระเทือนต่อกระดูกและเหงือก ซึ่งจะเป็นไปตามลักษณะฟันคุดของแต่ละบุคคล การหายของแผลจะรวดเร็วและไม่มีอาการอักเสบอีกต่อไป การผ่าตัดฟันคุดออกไปจึงเหมือนการตัดไฟ แต่ต้นลม
เมื่อมีฟันคุด ไม่ควรรอให้มีอาการบวมอักเสบก่อนแล้วถึงจะไปเอาออก การผ่าตัดฟันคุดออกในแต่ละรายนั้น ขึ้นอยู่กับลักษณะการคุดของฟัน ทันตแพทย์จะเป็นผู้ประเมินว่าควรผ่าตัดออกหรือสามารถเก็บฟันคุดไว้โดยไม่ต้องผ่าตัดออก จึงควรปรึกษาทันตแพทย์เสียแต่เนิ่นๆ ถึงแม้จะต้องผ่าตัดเอาออก ทันตแพทย์ก็จะมีวิธีการผ่าเอาฟันคุดออกโดยการระงับประสาททำให้ ระหว่างในขณะรักษา ผู้ป่วยจะไม่มีความรู้สึกเจ็บปวดใดๆ แต่หลังจากการรักษา ก็อาจจะมีการปวดระบมของแผลได้ อาจมีอาการแก้มบวม รับประทานอาหารได้ลำบาก หลังผ่าตัดประมาณ 2-3 วัน อาการต่างๆ ก็จะทุเลาลง และจะเริ่มหายเป็นปกติ
การดูแลรักษาหลังผ่าฟันคุด
อาการบวมมากหรือน้อยหลังจากการถอนฟัน ขึ้นอยู่กับความยากง่ายของฟันซี่นั้นๆ แต่ก็มีวิธีง่ายๆ ที่จะช่วยลดอาการบวม โดย 48 ชั่วโมงแรก ให้ทำการประคบแก้มข้างที่ผ่าฟันคุดด้วยน้ำเย็นหรือถุงเย็น หลังจากนั้นให้เปลี่ยนเป็นประคบด้วยน้ำอุ่นต่อ อาการบวมที่เกิดขึ้นก็จะหายได้เร็วขึ้น
ทำไมหลังผ่าฟันคุด จึงปวดมาก
เป็นเพราะมีการกรอกระดูกที่คลุมตัวฟันออกไป ทำให้เกิดอาการปวดหลังจากการผ่า หากไม่มีการกรอตัดฟันหรือกรอกระดูก อาการปวดก็จะน้อยกว่า อาการปวดนั้นจะค่อยๆ ลดลงภายใน 1-2 วัน การบวมอาจทำให้อ้าปากได้ลำบาก การผ่าฟันคุดไม่จำเป็นจะต้องทำการดมยาสลบ ใช้การให้ยาชาเฉพาะตำแหน่งก็พอ
ควรจะผ่าฟันคุดเมื่อใด
การผ่าฟันคุดในวัยหนุ่มสาวมักจะไม่ค่อยพบปัญหาแทรกซ้อนหลังผ่ามากนัก เพราะแผลหายเร็วกว่าปล่อยทิ้งไว้ และฟันคุดอาจมีรากฟันที่สั้น เนื่องจากฟันยังสร้างรากไม่สมบูรณ์ แต่ในผู้สูงอายุ ฟันจะติดแน่นกับกระดูก และรากฟันคุดก็อาจมีการสร้างที่สมบูรณ์แล้ว ทำให้ผ่าตัดออกยากขึ้น ผลแทรกซ้อนหลังการผ่าตัดมีมากกว่า หากผู้ป่วยมีโรคประจำตัว ความเสี่ยงก็มีมากขึ้นตาม ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะมาผ่าก็เมื่อมีอาการ ซึ่งในขณะนั้นมักจะมีการอักเสบ ปวด เป็นหนอง และอ้าปากได้น้อย ทำให้การรักษาทำได้ยากและมีปัญหาได้มากกว่าเมื่อยังไม่มีอาการ
ข้อปฏิบัติหลังการถอนฟันหรือผ่าตัดฟันคุด
● ไม่ควรรบกวนบริเวณแผล
● ห้ามบ้วนปากแรงๆ เพราะแผลจะขยับและเลือดออก ให้บ้วนปากเบาๆ เท่านั้น
● กัดผ้าก็อสไว้ประมาณ 1 ชั่วโมง หลังนำผ้าก็อสออกแล้วพบว่า เลือดยังไหลไม่หยุดให้กัดผ้าเพิ่มอีก 15 -30 นาที
● ในวันแรกหลังการผ่าตัดควรนอนหมอนสูงเพื่อลดการบวม ควรทานอาหารอ่อนเช่น ข้าวต้ม ป้องกันเศษอาหารไปติดบริเวณแผล
● สองวันแรกควรทานยาแก้ปวดทุก 4-6 ชั่วโมง และประคบน้ำเย็น
● รับประทานยาแก้อักเสบตามที่แพทย์สั่ง อย่างเคร่งครัด
● แปรงฟันบริเวณอื่นที่ไม่ได้ผ่าฟันตามปกติ แต่ควรระมัดระวังไปกระทบกระเทือนแผล และไม่บ้วนน้ำแรงๆ เพราะจะทำให้ clot เลือดหลุดออกได้ จะมีเลือดไหลอีก
● วันที่ 3 หลังการผ่าตัดให้อมน้ำอุ่นบ้วนปากบ่อยๆ จะช่วยให้แผลหายเร็วขึ้น และประคบน้ำอุ่น
● การบวมเป็นจ้ำเขียวเป็นการตอบสนองตามปกติของร่างกาย แต่ถ้ามีอาการบวมมากให้ปรึกษาแพทย์
● ไม่ควรสูบบุหรี่หรือดื่มแอลกอฮอล์
