รศ. ทพ. เฉลิมพล ลี้ไวโรจน์ ประธานหลักสูตรทันตกรรมบูรณะเพื่อความสวยงามและทันตกรรมรากเทียม คณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ท่านผู้ปกครองที่มีลูก มักจะมีคำถามเรื่อง เวลาที่เหมาะสมในการให้ลูกจัดฟัน ถ้าอยากให้ลูกจัดฟัน ควรเริ่มจัดฟันเมื่ออายุเท่าไร คำตอบเรื่องนี้ อาจจะไม่ใช่คำตอบที่ตรงไปตรงมา และคำตอบที่ทันตแพทย์จะให้นั้น อาจแตกต่างกันไป ในบทความนี้ ผมขอตอบคำถามโดยอ้างอิงจากงานวิจัยหลายๆ ศาสตร์ร่วมกันนะครับ
ก่อนผมจะตอบคำถามข้างต้น ผมขอพูดถึงวิวัฒนาการของกระโหลกและขากรรไกรของมนุษย์ปัจจุบันที่แตกต่างไปจากมนุษย์ยุคโบราณให้ฟังก่อน ในอดีตนั้นอาหารการกินของมนุษย์จะเป็นเนื้อสัตว์ที่ล่าได้ ไม่ใช่อาหารที่ผ่านการต้มหรือปรุง อาหารจึงเหนียวมาก การกินอาหารจะต้องบดเคี้ยวอาหารด้วยแรงบดเคี้ยวที่มาก กัดฉีกอาหารให้ขาด แรงบดเคี้ยวนี้จะทำให้ขากรรไกรบนและล่างเจริญและขยายกว้างขึ้น ฟันแท้ซี่สุดท้ายคือฟันกรามซี่ที่สามก็จะมีที่พอให้โผล่ขึ้นมาได้ ไม่เกิดเป็นฟันคุดในขากรรไกร เหมือนคนในยุคปัจจุบันที่ต้องมาถอนหรือผ่าตัดออก มีการตรวจพบกระโหลกมนุษย์ยุคโบราณ 40,000-100,000 ปีมาแล้ว ที่พบลักษณะขากรรไกรที่ใหญ่ กระโหลกที่มีโหนกแก้มใหญ่และฐานรับขากรรไกรที่แข็งแรง เพราะต้องรองรับการบดอาหารที่เหนียวและแข็ง นับว่าโชคดีที่มนุษย์โบราณไม่ต้องมีฟันคุด เพราะฟันคุดนั้นจะทำให้เกิดความเจ็บปวดสูงมาก และต้องแก้ไขด้วยการถอนหรือผ่าออกเท่านั้น หมอถอนฟันคุดจึงไม่มีความจำเป็นในยุคโบราณ
จนกระทั้งมนุษย์ยุคต่อมา ที่ทานอาหารปรุงแต่งที่อ่อนลง มีการทานแป้งจากพืชไร่และข้าว ทำให้โหนกแก้มเล็กลง ขากรรไกรแคบลง ฟันกรามซี่ที่สามจึงเริ่มกลายเป็นฟันที่ไม่มีที่ขึ้นและคุดในขากรรไกร ต้องมีการผ่าตัดกำจัดออก มนุษย์ในยุคนี้ขากรรไกรจะเล็กลง แคบลงกว่ามนุษย์ยุคโบราณ
ในยุคปัจจุบัน อาหารมีการวิวัฒนาการไปมาก อาหารเริ่มอ่อนลง มีการปรุงและปรับขบวนการ แม้แต่เนื้อก็เปื่อยจนแทบไม่ค่อยเคี้ยว มนุษย์ยุคปัจจุบันจึงมีขนาดขากรรไกรเล็กและแคบเป็นอย่างมาก ฟันกรามซี่ที่สามจึงมีโอกาสเป็นฟันคุดสูงมาก นอกจากนั้น การมีฟันเก ฟันซ้อนก็จะเกิดขึ้นได้อย่างมาก ดังนั้นปัญหาปัจจุบันที่มนุษย์มีฟันซ้อนเก ส่วนหนึ่งก็เป็นมาจากการทานอาหารที่อ่อนนิ่มลงนั่นเอง
จากงานวิจัยในปัจจุบัน ยังพบว่าเด็กที่ทานอาหารบ่อยครั้งหรือทานอาหารแข็งเหนียว จะมีขากรรไกรที่ขนาดกว้างพอที่ฟันแท้จะขึ้นได้แต่ในเด็กที่ไม่ค่อยทานอาหารแข็ง หรือทานอาหารน้อยมื้อ ขากรรไกรจะมีขนาดเล็ก และฟันแท้ขึ้นช้า นอกจากนี้ยังมีปัญหาฟันซ้อนเกได้สูง จากงานวิจัยยังพบอีกว่าชนชาติญี่ปุ่น จะมีฟันแท้ซ้อนเกมาก ซึ่งสัมพันธ์กับอาหารอ่อนที่คนญี่ปุ่นทาน เช่นเนื้อปลา หรืออาหารสังเคราะห์นิ่มต่างๆ
สำหรับคนไทยนั้น เราก็พบว่าเด็กๆในรุ่นใหม่ จะทานอาหารนิ่มค่อนข้างมาก ขากรรไกรจะเล็ก ร่วมกับการมีลักษณะขากรรไกรล่างที่ใหญ่ จึงพบเห็น เด็กเล็กมีลักษณะขากรรไกรล่างยื่นได้มาก ลักษณะดังกล่าว เป็นลักษณะที่ไม่สวยงามต่อรูปโครงหน้าด้านข้าง (นึกถึงภาพเอเลี่ยนในหนังภาพยนต์ ที่ขากรรไกรล่างยื่นได้) หากปล่อยไว้หลังอายุ 18 ปีขึ้นไป การแก้ไขเพื่อให้เกิดความสวยงาม ก็มีแต่การผ่าตัดขากรรไกรหลังการจัดฟันเท่านั้น
ดังนั้น คำถามที่ว่า จัดฟัน... ควรเริ่มเมื่ออายุเท่าไรดี
ผมขออธิบายเรื่องการรักษาเพื่อให้ฟันมีลักษณะดีในขากรรไกร โดยแยกการรักษาออกเป็นสองอย่าง ประเภทแรกคือการจัดฟัน หมายถึงการจัดฟัน บนขากรรไกรที่มีเนื้อที่จำกัด ดังนั้นหากกระดูกรองรับฟันมีเนื้อที่จำกัด ก็มักจะให้มีการถอนฟัน บริเวณฟันกรามน้อยออกประมาณ 4 ซี่ (2 ซี่บนและ 2 ซี่ล่าง) รวมฟันกรามซี่สุดท้ายอีก 4 ซี่ ก็รวมถอนประมาณ 8 ซี่ วิธีการนี้ เป็นวิธีการที่มักเลือกใช้กับคนที่มีอายุมากกว่า 18 ปีขึ้นไป เรียกได้ว่า เป็นวิธีมาตราฐานที่ทันตแพทย์ส่วนใหญ่ใช้รักษาฟันเก เพราะในอายุช่วงนี้ เป็นช่วงที่ให้ความร่วมมือที่ดี เพราะเริ่มรักสวยรักงาม ยอมที่จะเจ็บตัวเพื่อให้สวยขึ้น แต่การเจริญเติบโตที่ผิดปกติ ยังรวมถึงการเจริญที่ผิดปกติของขากรรไกร เช่นขากรรไกรบนยื่น หรือขากรรไกรล่างยื่น ซึ่งต้องแก้ด้วยการผ่าตัดขากรรไกรในห้องผ่าตัดเท่านั้น สวยเร็วจริงแต่เจ็บปวดมากจากการผ่าตัดขากรรไกร ประเภทที่ 2 คือการปรับขยายขากรรไกรเพื่อให้มีเนื้อที่ที่มากขึ้น แล้วจัดฟัน ทั้งนี้ปัญหาขากรรไกรขนาดไม่พอ โดยเฉพาะขากรรไกรบนนั้น หากรีบแก้ไขในขณะที่ขากรรไกรยังมีการเจริญเติบโต คือก่อนอายุ 12 ปี (หากปรับแก้ตั้งแต่อายุน้อยๆ เช่น 5-10 ปี การขยายขนาดขากรรไกร ก็จะทำได้ง่ายมาก) ทั้งนี้ ความผิดปกติที่พบได้เร็วและแก้ไขเร็ว ก็จะหายได้เร็ว ในกรณีที่เด็กมีพันธุกรรมขากรรไกรล่างยื่น ทันตแพทย์ก็สามารถใส่เครื่องมือยั้งการเจริญเติบโตของขากรรไกรล่าง ยิ่งอายุยิ่งน้อย การยับยั้งการเจริญขากรรไกรล่างนั้น ก็สามารถทำให้สำเร็จโดยง่าย ดังนั้นการแก้ไขเรื่องฟันที่เกิดจากการเจริญเติบโต ควรเริ่มทำตั้งแต่อายุตั้งแต่ 5 ขวบขึ้นไป ท่านสามารถหาข้อมูลเพิ่มเติมได้โดยการ google คำว่า Early orthodoctic หรือ Orthopedic and orthodontic ท่านก็สามารถทราบข้อมูลต่างๆได้อย่างมากมาย 
จัดฟัน... ควรเริ่มเมื่ออายุเท่าไรดี
คำตอบก็คือ หากพบว่าลูกมีความผิดปกติเรื่องฟัน เช่นขากรรไกรล่างเริ่มยื่น หน้ายุบ ฟันบนเหยิน ยิ้มเหงือกเยอะ ฟันซ้อนเก ฟันหน้าบนและล่างไม่ชนกันเมื่อกัดฟัน หรือลูกชอบดูดนิ้ว ติดขวดนม ท่านควรรีบพาบุตรหลานของท่านมาพบทันตแพทย์โดยด่วนที่สุด หากท่านได้คำตอบจากทันตแพทย์ประจำตัวของลูกว่าให้รอถึงอายุ 12 ปี ค่อยมาดูใหม่ ผมแนะนำให้ท่านปรึกษาทันตแพทย์ท่านอื่นๆ เพื่อถามความเห็นที่สองหรือที่สาม จนพบทันตแพทย์ที่ทราบเกี่ยวกับ Early orthodontic ท่านสามารถลดปัญหาของบุตรหลานท่านได้อย่างมาก และลดความเจ็บปวดจากการผ่าตัดขากรรไกร เมื่อต้องจัดฟันเมื่ออายุมากขึ้น หากบุตรหลานของท่านอายุ 18 ปีขึ้นไปแล้ว โอกาสการแก้ไขก็สามารถทำได้ด้วยการจัดฟัน หากขากรรไกรล่างยื่น ก็ต้องผ่าตัดขากรรไกรร่วมด้วย บางครั้งก็ต้องผ่าตัดขากรรไกร บนและล่างพร้อมเสริมคางไปด้วย เริ่มต้นปรึกษาเรื่องฟันตั้งแต่ลูกยังเด็ก ก็จะช่วยรักษาและป้องกันการเจริญเติบโตของขากรรไกรที่ผิดปกติได้ ส่วนใหญ่เริ่มได้ตั้งแต่ 5 ขวบครับ แล้วพบกันใหม่ครับ
