คนไข้หลายคนถามหมอว่าจะต้องทำอย่างไรเพื่อให้มีฟันใช้ในช่องปากจนแก่เฒ่า แล้วยังถามอีกว่าจะต้องรับการรักษาทางทันตกรรมอะไรบ้าง เพื่อให้สุขภาพฟันดี มีฟันใช้ในช่องปากตลอดชีวิต ที่สำคัญไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายมากมายในการทำฟัน
เริ่มต้นก็คือ การป้องกันตนเองไม่ให้เป็นโรคเหงือกและฟัน เราจะต้องรักฟันและเหงือกของตนเองก่อน ไม่เช่นนั้น ฟันก็จะไม่อยู่กับเราในช่องปาก สิ่งที่ต้องทำคือแปรงฟันด้วยยาสีฟันอย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง ตอนเช้าและก่อนนอน โดยการแปรงฟันแต่ละครั้งจะต้องแปรงฟันให้ครบทุกด้าน ได้แก่ ด้านบดเคี้ยว ด้านลิ้น ด้านริมฝีปากและกระพุ้งแก้ม โดยใช้เวลาแปรงครั้งละประมาณ 3-5 นาที นอกจากนี้ จะต้องใช้เส้นไหมขัดฟันทุกครั้ง โดยเส้นไหมขัดฟันจะช่วยกำจัดเศษอาหารและคราบจุลินทรีย์ตรงบริเวณด้านประชิดของฟัน ส่วนนำ้ยาบ้วนปากนั้น จะเลือกใช้หรือไม่ใช้ก็ได้ หากจะใช้ควรเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่ได้มาตรฐานและไม่กัดเนื้อเยื่อในช่องปาก
- ทันตแพทย์สามารถช่วยดูแลฟันให้ท่านได้ ท่านควรเข้ารับการตรวจฟัน ขูดหินปูนทุกๆ 6 เดือน หรืออย่างน้อยที่สุดคือควรเข้ารับการขูดหินปูนทุกหนึ่งปี
- สำหรับการถ่ายภาพ X-rays ฟันนั้น ไม่จำเป็นต้องทำบ่อย ตามคำแนะนำของ American Dental Association แนะนำให้ถ่ายภาพรังสีทุกๆ สองปี โดยอาจจะถ่ายภาพใหญ่หนึ่งภาพ หรือถ่ายภาพฟิล์มเล็ก 2 ด้าน คือด้านขวาและด้านซ้าย เป็นต้น ส่วนการถ่ายภาพฟันด้วย X-rays CT scan จะทำก็ต่อเมื่อ จะมีการผ่าตัดใหญ่ หรือเมื่อจะทำรากเทียมเท่านั้น
- การเคลือบหลุมร่องฟัน (pit fissure sealant) ควรทำในฟันแท้ที่มีหลุมร่องฟันลึก โดยฟันแท้จะขึ้นในช่องปากเด็กตั้งแต่อายุห้าขวบขึ้นไป จากงานวิจัยมากมายพบว่า การเคลือบหลุมร่องฟันแท้ จะช่วยลดการเกิดฟันผุในหลุมร่องฟันได้อย่างดี ทันตกรรมป้องกันด้วยวิธีนี้ สามารถช่วยรักษาฟันให้ไม่ผุได้
ฟันผุ
ฟันผุชนิดเริ่มผุทุกซี่ สามารถอุดโดยกรอฟันเพียงเล็กน้อย และสามารถอุดฟันด้วยวัสดุสีเหมือนฟันที่มีความทนทานสูง การเข้าพบทันตแพทย์ทุกหกเดือน จะช่วยให้การตรวจพบฟันผุ สามารถพบได้ตั้งแต่เนิ่นๆ การรักษาจึงไม่ซับซ้อน
ฟันที่ผุจนถึงโพรงฟัน สามารถรักษารากฟันได้ ไม่จำเป็นต้องถอน หากมีทันตแพทย์แนะนำให้ท่านถอนฟัน ท่านสามารถขอความเห็นจากทันตแพทย์อีกท่านได้ หากหมอหลายคนให้ความเห็นเหมือนกัน ก็มั่นใจได้ว่า ควรถอนฟัน เนื่องจากการทดแทนฟันเป็นเรื่องใหญ่ การถอนฟันจึงควรทำเมื่อไม่สามารถรักษาฟันนั้นๆไว้ได้แล้ว
เมื่อฟันถูกถอนไป ท่านสามารถเลือกเลือกทดแทนฟันได้หลายวิธี มีข้อดีข้อด้อยแตกต่างกัน ดังนี้
- ทดแทนด้วยฟันเทียมถอดได้
ข้อดีคือ ราคาไม่แพง ไม่มีการผ่าตัด ไม่ยุ่งยาก ทำง่าย
ข้อเสียคือ ไม่ติดแน่นในปาก ต้องถอดเข้าออกเพื่อทำความสะอาด อาจสร้างความไม่เคยชินในการใช้งาน เพราะชิ้นฟันปลอมมีขนาดใหญ่ และ กระดูกรองรับฟันปลอมอาจละลายตัวได้มากจากการรองรับแรงกดเป็นเวลานาน
- ทดแทนด้วยฟันเทียมติดแน่น
ข้อดีคือ ติดแน่นในปาก ให้ความสบายกว่า ไม่ต้องถอดเข้าออกเพื่อทำความสะอาด
ข้อเสียคือ ต้องมีการกรอฟันหัวและท้าย เพื่อใช้เป็นหลักยึด มีการสูญเสียฟัน ราคาสูงกว่าฟันเทียมถอดได้
- ทดแทนฟันด้วยรากฟันเทียม ซึ่งจัดเป็นนวัตกรรมใหม่
ข้อดีคือ รากฟันเทียมเปรียบเหมือนฟันชุดที่สาม สามารถใช้ฟันได้เหมือนฟันจริงๆ ไม่ต้องมีการกรอฟันหลักยึด หัวและท้าย
ข้อเสียคือ ค่าใช้จ่ายสูงมาก
การฟอกสีฟัน
การฟอกสีฟัน จัดเป็นการเสริมสวย หากต้องการฟอกสีฟันให้ฟันขาว ควรเลือกการฟอกสีฟันชนิดนำกลับไปทำเองที่บ้าน ซึ่งให้ผลดีที่สุด แม้ว่าจะยุ่งยากใช้เวลา แต่ราคาถูกและได้ฟันขาวขึ้น แถมอยู่คงทนถาวรนานหลายปี ควรงดการทานขนมหวานระหว่างมื้ออาหารและลดการกินขนมจุบจิบ จากงานวิจัยพบว่า การทานอาหารหวานนอกมื้ออาหารส่งผลให้เกิดฟันผุได้สูง รวมทั้งเลี่ยงอาหารที่มีความเป็นกรด เช่น น้ำอัดลม และผลไม้ดองต่างๆ อาหารที่มีความเป็นกรดจะทำให้ฟันสึกและกร่อนได้ และไม่ควรใช้ฟันทำหน้าที่ผิดๆ เช่น เคี้ยวน้ำแข็ง เปิดฝาขวด งัดของแข็ง กัดเล็บ เป็นต้น
Story by รศ. ทพ. เฉลิมพล ลี้ไวโรจน์
ประธานหลักสูตรทันตกรรมบูรณะเพื่อความสวยงาม และทันตกรรมรากเทียม
คณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
