การทำฟันเพื่อความสวยงามนั้น มีความเกี่ยวข้องกับรอยยิ้มอย่างมาก เมื่อออกแบบฟันได้ดี รอยยิ้มก็จะดูสวย สมบูรณ์เข้ากับใบหน้า และลักษณะรอยยิ้มที่สวยงาม ก็ทำให้ง่ายต่อการออกแบบฟัน การบูรณะฟันหน้าเพื่อความสวยงามจึงมักถูกใช้คู่ไปกับ คำว่า การออกแบบรอยยิ้ม (Smile design)
ในรอยยิ้มหนึ่ง ๆ นั้น อาจพิจารณารอยยิ้มว่า มีริมฝีปากเป็นกรอบ มีเส้นแบ่งที่กึ่งกลางหน้า แบ่งกรอบริมฝีปากเป็นซีกซ้ายและซีกขวา โดยกรอบริมฝีปากนี้ ควรมีความสมมาตรกันทั้งด้านซ้ายและด้านขวา ในกรอบริมฝีปาก จะมีฟันและเหงือก ฟันบนจะเด่นกว่าฟันล่าง ฟันล่างมักอยู่ในเงาฟันบน ปริมาณเหงือกที่โผล่ใต้กรอบล่างของริมฝีปากบน มักมีความแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล
ริมฝีปาก (Libs)
แบ่งเป็นริมฝีปากบนและริมฝีปากล่าง บรรจบกันที่ตำแหน่งมุมปาก แบ่งได้เป็นสามลักษณะ ได้แก่ ริมฝีปากปกติ (Medium lip) ริมฝีปากบาง (Thin lip) และริมฝีปากอิ่ม (Full lip)
ริมฝีปากปกตินั้น ริมฝีปากบนจะมีความสูง (วัดจากขอบริมฝีปากด้านบนถึงขอบด้านล่าง)ประมาณครึ่งหนึ่งของความสูงของริมฝีปากล่าง ริมฝีปากบางนั้น ริมฝีปากบนและล่างจะบางแม้ในขณะพัก (ไม่ยิ้ม) และความสูงของริมฝีปากบนน้อย พอๆกับริมฝีปากล่าง ส่วนริมฝีปากอิ่ม ริมฝีปากล่างจะมีความหนา ในขณะที่ริมฝีปากบนจะมีความสูงใกล้เคียงกับความสูงของริมฝีปากล่าง ในคนอายุน้อย ขณะพักริมฝีปาก จะสามารถสังเกตเห็นปลายฟันหน้าบนมากกว่าคนสูงอายุ และความอิ่มอูมของริมฝีปากก็จะน้อยลงเมื่อคนเรามีอายุมากขึ้น
ลักษณะริมฝีปากจะมีความสำคัญต่อการออกแบบฟันหน้าบนในการรักษาทางทันตกรรมเพื่อความสวยงาม
คนที่มีริมฝีปากบาง ฟันคู่หน้าจะไม่โดดเด่นมากนัก มีความกลมกลืนไปกับฟันหน้าซี่อื่นๆ แต่จะมีโค้งปลายฟันหน้าบนเป็นโค้งขนานไปตามแนวโค้งของขอบบนของริมฝีปากล่างมากขึ้น
ในคนที่มีริมฝีปากปกติ ฟันคู่หน้าจะมีขนาดใหญ่มีสัดส่วนมาตราฐาน และมีโค้งปลายฟันหน้าบนเป็นโค้งมากกว่าปกติ ขนานไปตามแนวโค้งของขอบบนของริมฝีปากล่าง
คนที่มีริมฝีปากอิ่ม ฟันคู่หน้าจะมีขนาดใหญ่และโดดเด่นมากขึ้น โค้งปลายฟันหน้าบนเป็นโค้งขนานไปตามแนวโค้งของขอบบนของริมฝีปากล่าง
การปรับรูปร่างและความอูมของวัสดุบูรณะส่วนกลางฟันและคอฟัน ก็สามารถช่วยรองรับริมฝีปากบนให้มีความอิ่มขึ้นได้บ้าง แต่ไม่ควรเพิ่มความอูมมากไป เพราะจะทำให้เป็นที่กักอาหารและการทำความสะอาดตามธรรมชาติทำได้น้อยลง
การปรับเปลี่ยนขนาดของริมฝีปาก ยังสามารถทำได้ด้วยการทาลิปสติกให้ริมฝีปากมีความหนาหรือบางได้จากการใช้สีและการตัดขอบที่ชัด ทั้งนี้ จะทำให้เน้นความสวยหรือช่วยกลบเกลื่อนความผิดปกติของฟันชุดนั้นๆ ได้
รอยยิ้มที่จัดว่าสวยงามเป็นอย่างไร
ก่อนการประเมินรอยยิ้มว่าสวยหรือไม่ อาจกำหนดเส้นสมมติบนรอยยิ้มหนึ่งๆ ขึ้นสามเส้น ได้แก่
• เส้นริมฝีปากบน คือเส้นสมมติที่ลากผ่านขอบล่างของริมฝีปากล่างตั้งแต่มุมปากด้านหนึ่งไปยังมุมปากอีกด้านหนึ่ง
• เส้นระดับเหงือก คือเส้นสมมติโดยประมาณที่ลากระดับเหงือกบริเวณคอฟันของฟันหน้าที่เห็นได้ในขณะยิ้ม จากด้านหนึ่งไปสิ้นสุดอีกด้านหนึ่ง
• เส้นปลายฟันหน้าบน คือเส้นสมมติโดยประมาณ ที่ลากระดับปลายฟันหน้าบนจากซี่ฟันกรามน้อยด้านหนึ่งไปถึงซี่ฟันกรามน้อยอีกด้านหนึ่ง
ลักษณะรอยยิ้มที่สวยงาม คือลักษณะรอยยิ้มที่ทันตแพทย์ตั้งเป็นเป้าหมายของการรักษา คือ
1. รอยยิ้มที่มีเส้นริมฝีปากบนเป็นเส้นตรงหรือโค้งเล็กน้อย และริมฝีปากบนสองข้างอยู่ในระดับที่เสมอกัน ริมฝีปากไม่ตก
2. รอยยิ้มที่มีเส้นระดับเหงือกใกล้เคียงหรือต่ำกว่าระดับเส้นริมฝีปากบนเล็กน้อย และระดับเหงือกสองข้างอยู่ในระดับที่เท่ากัน เสมอกัน ทำให้ดูสวย กลมกลืน
3. รอยยิ้มที่มีเส้นปลายฟันหน้าบน เป็นเส้นโค้งขนานขอบริมฝีปากล่าง ทำให้ดูอ่อนโยน มีเสน่ห์ ให้ความรู้สึกดีต่อผู้มอง
4. ฟันหน้ามีสีกลมกลืน เรียงตัวดีเป็นระเบียบ มีความกลมกลืน แนวกลางฟันขนานเส้นแนวดิ่งหรือ อยู่ในตำแหน่งกึ่งกลางใบหน้า
ตัวอย่างรอยยิ้มที่สวยและมีปัญหา
รอยยิ้มพิมพ์ใจและมีเสน่ห์ คือรอยยิ้มที่มี
• ริมฝีปากสวย มีความสมมาตรทั้งซ้ายและขวา
• เส้นปลายฟันหน้าบน เป็นเส้นโค้งขนานขอบริมฝีปากล่าง
• ยิ้มแล้วเห็นเหงือกเล็กน้อย ไม่มาก และมีระดับเป็นเส้นตรงเดียวกันไม่ต่างระดับกันมากนัก
• ฟันขาว เรียงสวย เสมอกัน ไม่มีฟันที่มีสีแตกต่าง ที่สังเกตเห็นจากรอยยิ้ม
• ขนาดฟันมีซี่เหมาะสม และมีสัดส่วนฟันเทียบเคียงกับฟันข้างเคียง มีสัดส่วนที่ดี
เพียงเท่านี้ เราทุกคนก็สามารถตัดสินได้ว่า รอยยิ้มไหน สวย หรือไม่สวยครับแล้วพบกันใหม่ครับ
Story by รศ. ทพ. เฉลิมพล ลี้ไวโรจน์
ประธานหลักสูตรทันตกรรมบูรณะเพื่อความสวยงาม และทันตกรรมรากเทียม
คณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
