Dental floss หรือไหมขัดฟัน เป็นอุปกรณ์สำคัญในการใช้ทำความสะอาดด้านประชิดของฟัน ซึ่งเป็นด้านที่การแปรงฟันไม่สามารถ เข้าไปทำความสะอาดได้อย่างทั่วถึง การใช้น้ำยาบ้วนปาก ไม่สามารถทดแทนการใช้ไหมขัดฟันด้านประชิดได้ เพราะเศษอาหารมักจะอยู่ลึกลงไปใต้ซอกเหงือกและฟัน คนที่แปรงฟันอย่างเดียว จึงอาจพบฟันผุด้านประชิดได้ การใช้ไหมขัดฟัน จะต้องฝึกหัดใช้และทำจนชำนาญ การใช้ในระยะแรกจึงต้องอดทนฝึกฝน เพียงไม่นานก็สามารถใช้ไหมขัดฟันได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ไหมขัดฟัน จำเป็นต้องเริ่มใช้เมื่อไหร่
ควรเริ่มใช้ไหมขัดฟันในเด็กที่มีฟันขึ้นมากกว่า 2 ซี่ขึ้นไป เพราะเมื่อฟันประชิดกันจะเกิดช่องระหว่างซอกฟันจะต้องใช้ไหมขัดฟันในการทำความสะอาด ฟันน้ำนมซี่แรกเริ่มขึ้น ตั้งแต่อายุ 6 เดือนขึ้นไป ปกติคุณพ่อคุณแม่จะเป็นคนแปรงฟันและใช้ไหมขัดฟันให้ เส้นไหมขัดฟันจะช่วยกำจัดเศษอาหารที่ติดระหว่างฟัน เพราะฉะนั้นเด็กๆ ทุกคนจะต้องมีการใช้ไหมขัดฟัน เด็กก็จะเกิดความเคยชิน พอเด็กอายุมากขึ้น ฟันน้ำนมห่างกัน การใช้เส้นไหมขัดฟันก็จะง่ายขึ้น บางครั้งถึงจะไม่ใช้เส้นไหมขัดฟันเด็กก็สามารถทำความสะอาดเองหรือขนแปรงสามารถเข้าไปทำความสะอาดได้
ผู้สูงอายุก็สามารถใช้ไหมขัดฟันได้ แต่พบว่ามีผู้สูงอายุหลายคนมีปัญหานิ้วล็อก นิ้วติดขัดบ้าง ทำให้การใช้ไหมขัดฟันไม่สะดวก ปัจจุบันมีอุปกรณ์สำเร็จรูป ลักษณะคล้ายๆ กับไม้จิ้มฟัน แต่โค้งเหมือนคันธนู ขึงเส้นไหมขัดฟันสำเร็จรูปเอาไว้แล้ว 1 วันใช้ 1 ด้ามแล้วโยนทิ้งไปได้ ผู้สูงอายุจะชอบมากกว่า หาซื้อได้ทั่วไป ราคาไม่แพง เหมาะกับผู้สูงอายุ ทำให้ผู้สูงอายุใช้มือข้างเดียวดันเส้นไหมเข้าไประหว่างซอกฟัน
ไม่ควรใช้ไม้จิ้มฟันเขี่ยเศษอาหารระหว่างซอกฟัน เพราะไม้จิ้มฟันเขี่ยเศษอาหารออกได้จริง แต่อาจจะทำอันตรายเหงือกและฟัน พบว่าคนที่ใช้ไม้จิ้มฟันบ่อยๆ ตรงซอกฟันจะมีร่องเว้าที่เกิดจากไม้จิ้มฟันทำให้ฟันสึกกร่อน
ถ้าอยากหาอะไรเขี่ยซอกฟันจริงๆ สามารถใช้ด้ามสำเร็จรูปพลาสติก ที่ปลายด้านหนึ่งเป็นพลาสติกแบน นำมาเขี่ยเศษอาหารได้
นอกจากนี้ ผู้สูงอายุยังสามารถใช้แปรงซอกฟัน เป็นแปรงเล็กๆ เหมือนแปรงล้างขวด มีหลายขนาดให้เลือก ซึ่งแทนที่จะใช้ตัวไม้จิ้มฟันก็ใช้ตัวนี้เสียบเข้าไประหว่างซอกฟัน แต่ในเด็กและหนุ่มสาวทำไม่ได้เพราะเหงือกยังไม่มีช่องสามเหลี่ยมเกิดขึ้น
ช่วงที่จัดฟัน เป็นช่วงที่ควรจะไปหาหมอฟันถี่หน่อย อย่างน้อย 3 เดือนต่อครั้ง เพื่อให้หมอฟันช่วยกำจัดสิ่งสกปรกบริเวณด้านประชิดของฟันให้ด้วยเครื่องมือกำจัดพวกหินปูน ทำให้ไม่มีหินปูนเกาะไม่มีปัญหาเหงือกบวมด้านประชิด อันนั้นจะเป็นกรณีหนึ่ง
ถ้าเป็นคนไข้จัดฟัน การใช้ไหมขัดฟันต้องใช้ อุปกรณ์สอดไหมขัดฟัน ที่สามารถสอดเข้าข้างใต้ลวดจัดฟันได้
เลือกซื้อไหมขัดฟันอย่างไร
• ไหมขัดฟันที่จำหน่ายทั่วไป มีทั้งชนิดเคลือบขี้ผึ้งและไม่เคลือบขี้ผึ้ง
• ไหมขัดฟันเคลือบขี้ผึ้งนิยมใช้ตั้งแต่วัยเด็ก วัยรุ่น วัยทำงาน เรียกว่าใช้กันได้ทุกกลุ่ม
ส่วนไหมขัดฟันไม่เคลือบขี้ผึ้ง มีขนาดเล็กกว่า ราคาถูกกว่า เพราะฉะนั้นเวลาซื้อไหมขัดฟัน 1 ตลับ ถ้าซื้อชนิดไม่เคลือบขี้ผึ้งจะมีขนาดเล็ก พกพาได้สะดวก ได้ปริมาณมากกว่า ราคาถูกกว่าหลายคนที่ใช้ไหมขัดฟันจนเคยชิน ก็จะชอบใช้ชนิดที่ไม่เคลือบขี้ผึ้ง เพราะพกพาได้สะดวก เล็ก เวลาเข้าด้านประชิดก็จะเข้าง่ายด้วยเหมือนกัน เพราะถ้ารู้จังหวะ ว่าจะไม่ดันลงไปแรงจนเลือดออก จึงทำความสะอาดฟันได้อย่างดี ดังนั้นการเลือกซื้อใช้สำหรับคนที่เริ่มใช้ใหม่ๆ ควรจะเป็นชนิดเคลือบขี้ผึ้ง ถ้าใช้นานๆ จนชำนาญอาจใช้ชนิดไม่เคลือบขี้ผึ้ง บางกว่าด้วย
ส่วนผู้ที่มีสะพานฟัน จะไม่สามารถสอดไหมขัดฟันเข้าระหว่างซอกฟันได้ จำเป็นต้องใช้ไหมขัดฟันอีกชนิดหนึ่งชื่อว่า Superfloss ซึ่งสามารถร้อยเข้าไปใต้สะพานฟัน และทำความสะอาดใต้สะพานได้
ควรใช้ไหมขัดฟัน “ก่อน” หรือ “หลัง” แปรงฟัน
สามารถใช้ไหมขัดฟันเวลาไหนก็ได้ทั้งนั้น แล้วแต่สะพวก ทั้ง “ก่อน” และ “หลัง” แปรงฟัน
ขอแนะนำว่า วิธีการที่อาจจะดีที่สุดก็คือแปรงขัดฟันให้เรียบร้อยก่อน เพราะการแปรงฟันเป็นการกำจัดเศษอาหารส่วนใหญ่ออกทั้งหมด จากนั้นใช้ไหมขัดฟัน แต่บางคนใช้ไหมขัดฟันก่อน เพราะกลัวว่ามีเศษอาหารบางชนิดที่แปรงสีฟันเอาไม่ออก
วิธีการที่ควรปรับคือ แปรงฟันให้ครบทุกด้านอย่างน้อย 5 นาที เมื่อเรียบร้อยแล้วจึงใช้ไหมขัดฟัน 1 รอบ เสร็จแล้วใช้แปรงสีฟันเดิม (ล้างน้ำ 1 ครั้ง) ไม่ต้องใส่ยาสีฟันเพิ่มแล้ว แปรงอีก 1 ครั้ง เพื่อกำจัดเศษอาหารที่ตกค้างอยู่แล้วบ้วนน้ำทิ้ง เพราะการแปรงรอบ 2 เพื่อกำจัดเศษอาหารเท่านั้นเอง
มีผลงานวิจัยตีพิมพ์ออกมาแล้ว พูดถึงอวัยวะของคนเราที่สกปรกที่สุด ก็คือ “ช่องปาก” เพราะมีเชื้อโรคต่างๆ จำนวนมากโดยอยู่ด้วยความสมดุล แต่ถ้าเรากินอาหารต่างๆ และไม่กำจัดเชื้อพวกนี้ ตอนกลางคืนเวลานอนหลับจะกลายเป็นเตาอบอย่างดีเชื้อพวกนี้เจริญเติบโต และทำอันตรายกับร่างกายของเราได้
ไหมขัดฟันที่วางขายในเมืองไทย
ไหมขัดฟันที่วางขายตามท้องตลาด แม้แต่ผลิตภัณฑ์ของไทยเอง ผ่านกระบวนการผลิตที่สะอาดมาแล้วจากโรงงาน มั่นใจได้ว่าปลอดภัย ไม่ควรใช้ไหมเย็บผ้ามาใช้ หรือบางคนใช้เส้นผมตัวเองก็มี ในความเป็นจริง ไหมเย็บผ้า และเส้นผม จะมีเชื้อโรคติดอยู่ เพราะไม่ได้ผ่านกระบวนการฆ่าเชื้อ
ถ้าเป็นไหมขัดฟันอยู่ในตลับ และในตลับจะมีการบรรจุอย่างดี และเวลาดึงออกมาเฉพาะที่เราใช้ 1 ฟุตเท่านั้นแล้วตัดออก ส่วนที่อยู่ข้างในก็ไม่ปนเปื้อนอะไร เชื้อโรคด้านนอกก็ไม่สามารถเข้าไปข้างใน ไหมขัดฟันจึงมีความสะอาดตลอดเวลา ตรงนี้ก็ปลอดภัย ไม่ควรเปลี่ยนไปใช้เส้นไหมอย่างอื่น
วิธีการใช้ไหมขัดฟัน
Author By รศ. ทพ. เฉลิมพล ลี้ไวโรจน์
ประธานหลักสูตรทันตกรรมบูรณะเพื่อความสวยงามและทันตกรรมรากเทียม
คณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
